Thuốc thảo dược là những sản phẩm có hoạt chất được làm từ các bộ phận của cây, chẳng hạn như lá, rễ hoặc hoa. Nhưng là “tự nhiên” không nhất thiết có nghĩa là chúng an toàn cho tất cả mọi người. Cũng giống như các loại thuốc hoặc thực phẩm hỗ trợ sức khỏe thông thường, thực phẩm thu được trong quá trình gia công thực phẩm chức năng dạng bột sẽ có tác dụng đối với cơ thể và có thể gây hại nếu sử dụng không đúng cách. Do đó, chúng nên được hướng dẫn và phổ cập sử dụng như bất kỳ loại thuốc tây nào khác.
Thảo dược là gì?
Thảo dược có nguồn gốc từ các nền văn hóa cổ đại. Nó liên quan đến việc sử dụng cây thuốc để điều trị bệnh và tăng cường sức khỏe nói chung.
Trong thảo dược có chứa các hoạt chất, tuy nhiên, nhiều thành phần hoạt tính của nhiều chế phẩm thảo dược vẫn chưa được biết đến. Một số sản phẩm dựa trên một hoạt chất duy nhất có nguồn gốc từ thực vật. Một số loại thảo mộc có thành phần có hoạt tính mạnh và cần được hướng dẫn hoặc lưu ý trước khi sử dụng.
Trên thực tế, nhiều loại dược phẩm dựa trên các phiên bản nhân tạo của các hợp chất tự nhiên có trong thực vật. Ví dụ, thuốc digitalis chữa bệnh tim có nguồn gốc từ cây đinh lăng. Những người làm nghề y học cổ truyền tin rằng một thành phần hoạt tính có thể mất tác dụng hoặc trở nên kém an toàn hơn nếu được sử dụng cách ly với phần còn lại của cây. Ví dụ, axit salicylic được tìm thấy trong cây cỏ ngọt và được sử dụng để sản xuất aspirin. Aspirin có thể làm cho niêm mạc dạ dày bị chảy máu, nhưng cỏ ngọt tự nhiên có chứa các hợp chất khác ngăn ngừa kích ứng từ axit salicylic.
Theo các chuyên gia về y học cổ truyền, hiệu quả khi sử dụng toàn bộ cây thực vật sẽ cao hơn so với hiệu quả sử dụng từng thành phần hoạt chất có trong cây. Tuy nhiên nó cũng trở thành 1 điều khó khăn trong việc đưa ra liều lượng để điều trị bệnh. Cũng vì lý do đó, người ta thường hay lựa chọn việc gia công TPCN từ thảo dược hơn là điều chế thuốc chữa bệnh.
Các vấn đề tiềm ẩn khi sử dụng thảo dược
Thuốc thảo dược có thể bị lầm tưởng là hoàn toàn an toàn vì chúng là sản phẩm ‘tự nhiên’. Điều này không phải lúc nào cũng đúng. Thuốc thảo dược có thể gây ra các tác dụng phụ từ nhẹ đến nặng, bao gồm: phát ban, dị ứng, hen suyễn, nhức đầu…
Nếu bạn đang có nhu cầu dùng bất kỳ loại thảo dược nào, hãy lưu ý những yêu cầu sau đâu:
- Có thể gây ra vấn đề nếu bạn đang dùng các loại thuốc khác. Khi sử dụng thảo dược, ở một số trường hợp, nó có thể khiến cho loại thuốc mà bạn đang sử dụng cho tác dụng kém đi hoặc gây ra tác dụng phụ bất lợi cho người sử dụng.
- Một số người bị kích ứng hoặc bị dị ứng với một số loại cây thảo dược. Các phản ứng có thể xảy ra như mẩn đỏ, phù mạch, ngứa, đau bụng, nôn,… Bác sĩ cần phải nắm rõ tiền sử của bệnh nhân để đưa ra phác đồ điều trị và sử dụng hợp lý.
- Không phải tất cả các loại thuốc thảo dược đều được quản lý.
- Bằng chứng về hiệu quả của thảo dược nói chung cho đến nay vẫn còn rất hạn chế. Tuy nhiên, ngày nay chúng vẫn được sử dụng để gia công thực phẩm chức năng dạng siro với công dụng hỗ trợ thuốc điều trị và bảo vệ sức khỏe người bệnh. Những tác dụng và hiệu quả của cây thảo dược dựa trên phương thức điều trị truyền thống nhiều hơn dựa trên nghiên cứu khoa học.
Những ai không nên dùng thuốc có thành phần thảo dược?
Thuốc thảo dược từ trước đến nay luôn được đánh giá là khá lành tính và an toàn với người sử dụng. Tuy nhiên, nó lại không thực sự phù hợp với một số người và không thể sử dụng ở mọi trường hợp. Những trường hợp dưới đây trước khi sử dụng thuốc thảo dược hay bất kỳ loại thuốc nào cũng cần phải có sự hướng dẫn của bác sĩ hoặc dược sĩ có chuyên môn.
- Những người đang sử dụng thuốc khác
- Những người có chức năng gan thận suy giảm
- Phụ nữ có thai hoặc đang cho con bú
- Người già, trẻ nhỏ…
Đối với những người chuẩn bị bước vào quá trình phẫu thuật, cũng cần thông báo với bác sĩ những loại thuốc bạn đang sử dụng và tiền sử bệnh để bác sĩ có phương pháp xử trí kịp thời. Bởi vì, một số loại thảo dược có thể ảnh hưởng đến việc gây mê và các loại thuốc khác đã sử dụng trước, trong hoặc sau quá trình phẫu thuật. Bên cạnh đó, một số loại thảo dược có thể can thiệp vào quá trình đông máu và gây rối loạn huyết áp, điều này có thể tăng nguy cơ chảy máu hoặc gây khó khăn trong quá trình phẫu thuật.
Một số thảo dược đã được gia công thành TPCN
Thảo dược nhằm mục đích hỗ trợ bổ sung hỗ trợ cho cơ thể và đưa cơ thể trở lại trạng thái cân bằng tự nhiên để nó có thể tự chữa lành. Các loại thảo mộc khác nhau hoạt động trên các hệ thống khác nhau của cơ thể.
Một số loại thảo mộc thường được sử dụng trong ngành y học cổ truyền và đã được ứng dụng gia công TPCN (thực phẩm chức năng), cách sử dụng truyền thống của chúng bao gồm:
- Cúc tím: giúp kích thích hệ thống miễn dịch và hỗ trợ cơ thể chống nhiễm trùng . Được sử dụng để điều trị các bệnh như nhọt , sốt và mụn rộp.
- Đương quy: được sử dụng cho các bệnh phụ khoa như căng thẳng tiền kinh nguyệt , các triệu chứng mãn kinh và đau bụng kinh. Một số nghiên cứu chỉ ra rằng đương quy có thể hạ huyết áp .
- Tỏi: được sử dụng để giảm nguy cơ mắc bệnh tim bằng cách giảm lượng mỡ trong máu và cholesterol (một loại mỡ trong máu). Đặc tính kháng sinh và kháng vi-rút của tỏi được sử dụng để chống cảm lạnh, viêm xoang và các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp khác.
- Gừng: rất hữu ích trong việc điều trị chứng buồn nôn, bao gồm say tàu xe và ốm nghén.
- Bạch quả: thường được sử dụng để điều trị lưu thông máu kém và chứng ù tai.
- Nhân sâm: có tác dụng giảm mệt mỏi, chẳng hạn như trong quá trình phục hồi sau khi ốm. Nó cũng được sử dụng để giảm huyết áp và giảm mức cholesterol, tuy nhiên việc lạm dụng nhân sâm có liên quan đến tăng huyết áp.
Không phải tất cả các loại thảo dược gia công thực phẩm chức năndạng viên được bán đều an toàn. Hãy luôn đảm bảo các sản phẩm bạn mua được từ nguồn uy tín như cửa hàng thực phẩm bảo vệ sức khỏe, siêu thị, hiệu thuốc hoặc từ bác sĩ uy tín. Hạn chế mua các sản phẩm qua internet. Các sản phẩm nhập khẩu cần được kiểm tra kỹ về nguồn gốc, hàm lượng và thành phần trước khi được tiêu thụ để đảm bảo rằng sản phẩm phù hợp nhất với người sử dụng là người Việt Nam.